Ζωή χωρίς γλουτένη

Πόσο δύσκολο είναι άραγε να ζει κάποιος μια ζωή χωρίς γλουτένη; Τι μπορεί να πάθει εάν καταναλώσει γλουτένη που και που; Πως μπορεί να είναι βέβαιος ότι τα τρόφιμα που καταναλώνει είναι απαλλαγμένα από γλουτένη; Θα μπορέσει να επισκεφτεί ξανά εστιατόριο;

Πόσες απορίες γεννιούνται άραγε από τη στιγμή που ανακοινώνεται σε κάποιον ότι πάσχει από κοιλιοκάκη και πρέπει να ακολουθήσει αυστηρή διατροφή χωρίς γλουτένη;

Πιο κάτω έχουμε ετοιμάσει απαντήσεις για τις πιο συχνές ερωτήσεις που μπορεί να έχει κάποιος, με σκοπό να βοηθήσουν τον ασθενή στην καλύτερη αντιμετώπιση της νόσου.

Ενδείκνυται όμως, μετά την διάγνωση της νόσου από τον ιατρό, ο ασθενής να επισκεφτεί κλινικό διατροφολόγο για την ορθή καθοδήγηση και παρακολούθησή του.

Συχνές Ερωτήσεις

Τι σημαίνει δια βίου διατροφή χωρίς γλουτένη;

Για τα άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη η μοναδική αποτελεσματική αντιμετώπιση της κοιλιοκάκης είναι η διά βίου υιοθέτηση μιας αυστηρής διατροφής χωρίς γλουτένη. Αυτό σημαίνει πως δεν πρέπει να καταναλώσουν ποτέ ξανά στη ζωή τους γλουτένη αλλά ούτε και ίχνος αυτής. Οι πάσχοντες επιβάλλεται να ενημερωθούν σωστά για τα τρόφιμα που επιτρέπονται και για αυτά που απαγορεύονται. Η καλύτερη επιλογή είναι να υπάρχει επισήμανση “Χωρίς Γλουτένη” ή “Gluten Free”. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, θα πρέπει να ξέρουν να μελετούν προσεκτικά τις διατροφικές ετικέτες των προϊόντων που καταναλώνουν ή ακόμα και να επικοινωνούν με τις εταιρείες παραγωγής των προϊόντων για διευκρινίσεις.

Τι σημαίνει μπορεί να περιέχει ίχνος γλουτένης;

Μπορεί στα συστατικά του προϊόντος να μην υπάρχει γλουτένη αλλά το προϊόν να παράγεται, συσκευάζεται ή αποθηκεύεται σε χώρο όπου γίνεται επεξεργασία γλουτένης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πιθανή επιμόλυνση του προϊόντος. Για το λόγο αυτό επισημαίνεται στην ετικέτα του προϊόντος ότι μπορεί να περιέχει γλουτένη.

Επίσης ίχνος γλουτένης μπορεί να σημαίνει ότι τα επίπεδα γλουτένης στο προϊόν ξεπερνούν τα 20ppm. Βάση της νομοθεσίας των περισσοτέρων χωρών, 20ppm είναι το επιτρεπτό όριο σε γλουτένη για ένα προϊόν ώστε να χαρακτηριστεί ως gluten free. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει 20 κόκκοι στο 1 εκατομμύριο κόκκων.

Πρέπει να καταναλώνουμε μόνο προϊόντα που έχουν σήμανση χωρίς γλουτένη;

Θα ήταν ιδανικό να υπάρχει σήμανση χωρίς γλουτένη σε όλα τα καθαρά προϊόντα που υπάρχουν στην αγορά. Αυτό όμως προς το παρόν δεν είναι εφικτό γι’ αυτό οι πάσχοντες από κοιλιοκάκη θα πρέπει να μάθουν να διαβάζουν προσεκτικά τις ετικέτες στα προϊόντα. Σε κάποιες περιπτώσεις η λέξη γλουτένη ή σιτάρι μπορεί να μην αναγράφεται. Για να είστε 100% σίγουροι ότι το προϊόν σας δεν περιέχει γλουτένη μπορείτε να καλέσετε τον κατασκευαστή ή να εντοπίσετε λέξεις που να υποδεικνύουν την παρουσία γλουτένης όπως:

Πρωτεΐνες σιταριού
Υδρολυμένη πρωτεΐνη σιταριού
Άμυλο σίτου / υδρολυμένο άμυλο σιταριού
Σιτάλευρο
Βύνη (από κριθάρι)
Farina
Σεϊτάν
Εκχύλισμα σίτου
Άλλες ονομασίες τύπου: Triticum vulgare (σιτάρι) Τριτικάλε, Hordeum vulgare (κριθάρι), Secale cereale (σίκαλη), Triticum spelta

Η ανάγνωση της ετικέτας του προϊόντος θα πρέπει να γίνεται τακτικά, καθώς τα συστατικά του προϊόντος μπορεί να αλλάξουν οποιαδήποτε στιγμή χωρίς προειδοποίηση.

Από τις 13 Δεκεμβρίου 2014 έχει τεθεί σε εφαρμογή ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 1169/2011, που ορίζει ότι είναι υποχρεωτική η αναγραφή των αλλεργιογόνων με ευδιάκριτα γράμματα σε όλα τα προϊόντα τροφίμων.

Τι είναι το άμυλο ή τροποποιημένο άμυλο που βρίσκεται στα συστατικά;

Το άμυλο είναι ένας από πολυσακχαρίτης (δεκάδες χιλιάδες μόρια γλυκόζης). Τροφές που περιέχουν άμυλο είναι οι τροφές φυτικής προέλευσης που δεν περιέχουν υψηλά ποσοστά νερού όπως η πατάτα, το καλαμπόκι, το ρύζι, τα δημητριακά και κατ΄επέκταση το ψωμί, το αλεύρι τα μακαρόνια κλπ.

Το άμυλο στα τρόφιμα μπορεί να βρεθεί και ως «τροποποιημένο άμυλο». Το «τροποποιημένο άμυλο» προκύπτει έπειτα από επεξεργασία του αρχικού αμύλου με ένζυμα ή με ανόργανες ενώσεις, με στόχο να το κάνουν πιο εύχρηστο για τη βιομηχανία τροφίμων.

Επομένως, όταν στα συστατικά ενός προϊόντος αναφέρει άμυλο ή τροποποιημένο άμυλο ή φυτικό άμυλο δεν επιτρέπεται η κατανάλωση του από άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη εκτός εάν στο προϊόν αναγράφεται η σήμανση χωρίς γλουτένη.

Μετά από διατροφή χωρίς γλουτένη για μεγάλο διάστημα, τα αντισώματα βγήκαν θετικά, τι κάνω λάθος;

Η απάντηση είναι πως με κάποιο τρόπο καταναλώνετε γλουτένη. Θα πρέπει να ψάξετε για τις πηγές κρυμμένης γλουτένης στα εδέσματά σας.

Μπορώ να επισκεφτώ εστιατόριο που δεν είναι πιστοποιημένο Gluten Free;

Το ιδανικό είναι να επισκέπτεστε εστιατόρια τα οποία έχουν προηγουμένως περάσει τους σχετικούς ελέγχους του συστήματος Eating Out Project και έχουν πιστοποιηθεί. Όπου αυτό δεν είναι εφικτό τότε το κάθε άτομο αποφασίζει από μόνο του παίρνοντας τα δικά του ρίσκα.

Καλό θα ήταν να μιλήσετε πριν την επίσκεψη με υπεύθυνο του εστιατορίου ή τον μάγειρα, να τους πληροφορήσετε για την δυσανεξία που έχετε και να σας ενημερώσουν κατά πόσο μπορούν να σας εξυπηρετήσουν ή όχι.

Κατά την επίσκεψη στο εστιατόριο πάντα αναφέρετε στον υπεύθυνο για την πάθησή σας και ζητάτε να μιλήσετε με τον μάγειρα όπου αυτό είναι εφικτό. Αυτό ισχύει και στα πιστοποιημένα εστιατόρια. Δεν βασίζεσαι ποτέ μόνο στις επισημάνσεις του καταλόγου π.χ. για πιάτα χωρίς γλουτένη ή τα συστατικά των πιάτων αλλά πάντα θα πρέπει να ζητάτε διευκρινίσεις για τα ασφαλή πιάτα και για τον κίνδυνο πιθανής επιμόλυνσης.

Που μπορώ να βρω προϊόντα με σήμανση χωρίς γλουτένη;

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει διαθέσιμη στην αγορά πολύ μεγάλη ποικιλία από προϊόντα χωρίς γλουτένη. Ο καταναλωτής μπορεί να βρει μπισκότα, παξιμάδια, κριτσίνια, μακαρόνια, ψωμιά, πίττες, κατεψυγμένα φαγητά όπως πίτσες, λαζάνια, κοτομπουκιές, ψαροκροκέτες και άλλα πολλά. Τα προϊόντα αυτά είναι διαθέσιμα σε μεγάλες και μικρές υπεραγορές, σε βιολογικά καταστήματα και στους εισαγωγείς των προϊόντων. Επίσης σε κάποιες περιπτώσεις μπορούν να γίνουν και παραγγελίες διαδικτυακά ή και τηλεφωνικά.

Όλα τα κρέατα και ψάρια είναι καθαρά; Πρέπει να προσέξω κάτι στο κρεοπωλείο;

Τα κρέατα, τα πουλερικά και τα ψάρια είναι καθαρά από γλουτένη νοουμένου ότι δεν έχουν μαριναριστεί με γλουτένη (αλεύρι, καπίρα, σάλτσες, μπύρα κλπ). Όταν αγοράζετε κρέατα και ψάρια καλό είναι να τα πλένετε καλά προτού τα μαγειρέψετε για να μην υπάρχει το ενδεχόμενο πιθανής επιμόλυνσης. Σε περίπτωση που θέλετε κιμά θα πρέπει να επιβεβαιώνετε με τον κρεοπώλη σας ότι η μηχανή που θα χρησιμοποιήσει για την κοπή είναι καθαρή, δηλαδή να μην είναι επιμολυσμένη από γλουτένη, π.χ. να χρησιμοποιήθηκε προηγουμένως κιμάς με ανάμιξη καπίρας κλπ. Προσοχή στα έτοιμα κρεατικά όπως μπιφτέκια, σεφταλιές, ρολό, κοτομπουκιές, μαριναρισμένα κρέατα κλπ γιατί συνήθως στα συστατικά χρησιμοποιείται αλεύρι ή καπίρα.

Καλό είναι τέτοια εδέσματα να παρασκευάζονται στο σπίτι σε καθαρό περιβάλλον. Σε αντικατάστατο της καπίρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί βρώμη χωρίς γλουτένη, καπίρα που φτιάχτηκε στο σπίτι από ψωμί χωρίς γλουτένη ή και πατάτα τριμμένη.

Τι γίνεται με τα τυριά;

Τα περισσότερα τυριά δεν περιέχουν γλουτένη. Κάποια κρεμώδη τυριά ενδέχεται να περιέχουν γλουτένη για αυτό όσοι πάσχουν από κοιλιοκάκη θα πρέπει πάντα να διαβάζουν προσεκτικά τις ετικέτες στα τυριά, τα τυροκομικά προϊόντα και τα υποκατάστατα αυτών, για να εξασφαλίσουν ότι πράγματι είναι καθαρά.

Πως μπορώ να είμαι σίγουρος/η ότι ακολουθώ όντως διατροφή χωρίς γλουτένη;

Εάν ένα άτομο είναι δεν παρουσιάζει τα τυπικά συμπτώματα της νόσου (ασυμπτωματικό), δεν μπορεί να γνωρίζει εάν έχει καταναλώσει γλουτένη ή όχι. Ένας καλός τρόπος για την παρακολούθηση της θεραπείας είναι να προβαίνει σε τακτές μετρήσεις των αντισωμάτων (ΕΜΑ, AGA, tTG) και άλλων εξετάσεων (πχ γενική αίματος, έλεγχος σιδήρου και βιταμινών, κλπ) οι οποίες θα τεκμηριώσουν αν ο ασθενής μένει πιστός στη δίαιτα ή όχι, κι αν έχουν αποκατασταθεί οι διαταραγμένες θρεπτικές διαταραχές.

Τι πρέπει να προσέξω στο σπίτι όταν η υπόλοιπη οικογένεια καταναλώνει γλουτένη;

Επιμόλυνση ενός προϊόντος από γλουτένη ορίζεται η μεταφορά ή ανάμειξη γλουτένης, άμεσα, ή έμμεσα στο τρόφιμο. Η επιμόλυνση των τροφίμων κρίνεται ως επικίνδυνη, αφού μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες συνέπειες. Μερικές πρακτικές συμβουλές που πρέπει να ακολουθούνται στο σπίτι είναι οι ακόλουθες:

Θα πρέπει να υπάρχει ξεχωριστό ντουλάπι με τα προϊόντα χωρίς γλουτένη.
Να υπάρχει ξεχωριστή καπιριέρα, τοστιέρα η οποία θα χρησιμοποιείται μόνο από το άτομο που έχει κοιλιοκάκη.
Δεν μπορείτε να έχετε κοινά βαζάκια τροφίμων με την υπόλοιπη οικογένεια όπως βαζάκια για μαρμελάδα, βούτυρο, μαλακά τυριά κλπ.
Είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε καθαρά μαχαιροπήρουνα και σκεύη στην κουζίνα, ώστε να μην επιμολύνονται από πιθανά ίχνη γλουτένης.
Σε περίπτωση που χρειάζεται να μαγειρέψετε διάφορα είδη φαγητών, είναι καλύτερο να ετοιμάσετε τα φαγητά χωρίς γλουτένη στην αρχή και μετά να συνεχίσετε με την παρασκευή των υπόλοιπων πιάτων.
Ακόμα ένα σημείο που χρειάζεται προσοχή για αποφυγή οποιασδήποτε επιμόλυνσης, είναι οι πετσέτες τις κουζίνας. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να χρησιμοποιείτε τις ίδιες πετσέτες για να σκουπίζετε τα σκεύη, ή τα χέρια σας, ιδιαίτερα όταν χειρίζεστε στην ίδια κουζίνα αλλεργιογόνες ουσίες.
Πρέπει να αποφεύγεται το κοινό ψήσιμο φαγητών με γλουτένη και χωρίς γλουτένη. Σε περίπτωση που δεν είναι εφικτό θα πρέπει να φαγητό χωρίς γλουτένη να τοποθετηθεί στον πάνω μέρος του φούρνου για αποφυγή επιμόλυνσης από το φαγητό που έχει γλουτένη.
Μετά το τέλος της παρασκευής των φαγητών, θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι όλα τα σκεύη καθώς και ο χώρος παρασκευής έχουν καθαριστεί σχολαστικά.
Προσοχή και στις περιπτώσεις που βρίσκονται δύο κατσαρόλες στη φωτιά. Να επιβεβαιώνεται ότι δεν μεταφέρονται τυχόν ζουμιά από τη μία κατσαρόλα στην άλλη. Και οπωσδήποτε χρησιμοποιούνται διαφορετικά μαχαιροπήρουνα στην δοκιμασία και στο ανακάτεμα των φαγητών.

Αν καταναλώσω γλουτένη τι πρέπει να κάνω;

Σε περίπτωση που καταναλώσατε γλουτένη, δεν υπάρχει κάποιο φάρμακο για την άμεση αποβολή της γλουτένης από τον οργανισμό ούτε μπορείτε να κάνετε κάτι για να επανέρθετε αμέσως. Η μόνη βοήθεια που μπορείτε να έχετε είναι η κατανάλωση μπόλικου νερού.

Ποια είναι η λύση για τις διακοπές;

Πριν κλείσετε τις διακοπές σας καλό είναι να κάνετε μία έρευνα αγοράς για το ποιοι προορισμοί, ποία ξενοδοχεία και ποία εστιατόρια μπορούν να σας παρέχουν διατροφή χωρίς γλουτένη. Πολλές πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο. Μπορείτε επίσης να ζητήσετε από το ξενοδοχείο να σας επιβεβαιώσει ότι μπορεί να σας εξυπηρετήσει όχι μόνο στο πρόγευμα αλλά και στην παρασκευή άλλων γευμάτων. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον αντίστοιχο σύνδεσμο της χώρας που θα επισκεφτείτε ή να επικοινωνήσετε με τον τοπικό οργανισμό τουρισμού.

Πιο κάτω μπορείτε να βρείτε κάρτα ενημέρωσης για την πάθησή σας σε πολλές και διαφορετικές γλώσσες που μπορείτε να την χρησιμοποιήσετε στα εστιατόρια που θα επισκεφτείτε.

https://www.celiactravel.com/cards/

Το παιδί μου θα πάει σχολείο μετά τη διάγνωση. Τι πρέπει να κάνω;

Πάντα θα πρέπει να ενημερώνετε τη διεύθυνση του σχολείου και τους δασκάλους για την δυσανεξία του παιδιού. Μεγάλη βοήθεια θα ήταν η δασκάλα να κάνει μία όμορφη και απλή επεξήγηση στα παιδιά για την δυσανεξία στη γλουτένη και να τους εξηγήσει τι μπορεί να καταναλώσει το παιδί και τι όχι. Μπορείτε να φτιάξετε ένα γλυκό ή αλμυρό χωρίς γλουτένη και να προσφέρετε σε όλα τα παιδιά της τάξης ούτως ώστε τα υπόλοιπα παιδιά να αντιληφθούν πως και τα εδέσματα χωρίς γλουτένη μπορούν να είναι νόστιμα.

Θα πρέπει να μάθετε στο παιδί σας ότι δεν πρέπει ποτέ να καταναλώνει αυτά που του προσφέρουν τα άλλα παιδιά.

Θα πρέπει να ενημερώσετε το κιλικίο για την κατάσταση του παιδιού και εάν γίνεται να προμηθευτεί με συσκευασμένα προϊόντα χωρίς γλουτένη προς πώληση στα παιδιά.

Η βρώμη τελικά περιέχει γλουτένη ή όχι;

Η βρώμη από τη φύση της δεν περιέχει γλουτένη. Ένα συστατικό όμως της βρώμης που ονομάζεται αβενίνη, είναι παρόμοιο είδος πρωτείνης με τη γλουτένη. Παρ’ όλα αυτά κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση καθαρής βρώμης, μπορεί να γίνει ανεκτή από τους περισσότερους ασθενείς με κοιλιοκάκη.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα με τη βρώμη σε μια δίαιτα χωρίς γλουτένη είναι η επιμόλυνση της με σιτάρι, επειδή η βρώμη συχνά επεξεργάζεται στις ίδιες εγκαταστάσεις με άλλα δημητριακά. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για τους ασθενείς με κοιλιοκάκη να τρώνε μόνο βρώμη που έχει πιστοποιηθεί ως «καθαρή» ή «χωρίς γλουτένη».

Τι ποτά δικαιούμαι να καταναλώσω;

Οι 100% φυσικοί χυμοί φρούτων, χυμοί νέκταρ και σιρόπια φρούτων και χυμοί λαχανικών δεν περιέχουν γλουτένη.

Ο καφές σε κόκκους, ο στιγμιαίος καφές, το κακάο τα τσάγια, και τα αεριούχα αναψυκτικά είναι επίσης χωρίς γλουτένη.

Όσον αφορά στο αλκοόλ, ποτά χωρίς γλουτένη που επιτρέπονται χωρίς δισταγμό είναι το κρασί, η σαμπάνια, το τσίπουρο, τα ποτά που παρασκευάζονται με απόσταξη (ουίσκι, βότκα), και το τζιν.

Τέλος, στην αγορά μπορείτε να βρείτε μπύρες χωρίς γλουτένη.

Εάν αμφιβάλετε για κάποια από τις επιλογές σας, καλό θα ήταν να ρωτήσετε τον παραγωγό.

Τα φάρμακα έχουν γλουτένη;

Υπάρχουν πολλά φάρμακα που ναι περιέχουν γλουτένη. Ο ρόλος της στην παραγωγή φαρμάκων είναι να «συγκρατεί» τη δραστική ουσία βοηθώντας στο σχηματισμό του φαρμάκου. Η γλουτένη αποτελεί έκδοχο συστατικό, χωρίς θεραπευτική δράση στο σώμα.

Ο ασφαλέστερος τρόπος για να γνωρίζετε εάν το φάρμακο που πρόκειται να καταναλώσετε περιέχει γλουτένη, είναι να διαβάσετε το χαρτί που περιέχεται μέσα στη συσκευασία αυτού. Καθώς οι φαρμακοβιομηχανίες δεν υποχρεούνται να αναφέρουν ρητά την ύπαρξη ή την απουσία γλουτένης, να αναζητήστε συστατικά όπως το άμυλο και η δεξτρίνη, που ενδέχεται να αποτελούν πηγές της πρωτεΐνης. Εάν χρειαστεί, μην διστάσετε να καλέσετε στην ίδια την εταιρία για να το επιβεβαιώσετε ή να ζητήσετε βοήθεια από τον ιατρό ή τον φαρμακοποιό σας.

Μπορώ να ακολουθήσω οποιαδήποτε συνταγή χρησιμοποιώντας προϊόντα χωρίς γλουτένη;

Τα υλικά χωρίς γλουτένη ενδέχεται να παρουσιάσουν ιδιαιτερότητες και δυσκολίες στην εφαρμογή τους στις διάφορες συνταγές. Π.χ. οι ζύμες δεν έχουν την συνοχή που προσδίδει η γλουτένη, ούτε την ελαστικότητα , ούτε φουσκώνουν το ίδιο. Σε πολλές περιπτώσεις χεριάζετε μεγάλη μαεστρία για να πέτυχουν. Το ίδιο και για να ανοίξουμε φύλλο.

Μερικά μυστικά που θα βοηθήσουν είναι τα ακόλουθα:

Κάθε αλεύρι χωρίς γλουτένη έχει διαφορετική συμπεριφορά, έτσι πρέπει να παίζουμε με τις ποσότητες των υγρών για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Θα πρέπει να εξασκηθεί το μάτι και να μην στεκόμαστε στις ακριβείς ποσότητες μιας συνταγής.
Αναμίξτε διαφορετικά αλεύρια για να αντισταθμίσετε τα μειονεκτήματα που έχει το καθένα.
Όταν ψήνουμε ψωμί στον αέρα μπορούμε να έχουμε ένα μεταλλικό μπολ ήταψάκι με νερό στο κάτω μέρος του φούρνου.
Δώστε ελαστικότητα στη ζύμη μεασπράδια αυγού, με τη χρήσηκόμης γκουάρ ή γόμας ξανθάνης.
Οι συνταγές τωνγλυκών συνήθως δεν χρειάζονται μετατροπή.

Σήμερα υπάρχουν διαθέσιμες άπειρες συνταγές χωρίς γλουτένη οι οποίες έχουν ετοιμαστεί μετά από δοκιμές και δίνουν εξαιρετικά αποτελέσματα.

Τι γίνεται με τους ξηρούς καρπούς;

Οι ξηροί καρποί από τη φύση τους δεν περιέχουν γλουτένη. Παρ’ όλα αυτά, κάποιες εταιρείες ενδέχεται να αλευρώνουν τους ξηρούς καρπούς. Γι’ αυτό καλύτερα είναι να καταναλώνονται ωμοί και ακατέργαστοι. Για ακόμα μεγαλύτερη ασφάλεια μπορείτε να τους πλύνετε με νερό και να τους αφήνετε να στεγνώσουν.

Πως βοηθά το κράτος τους πάσχοντες με κοιλιοκάκη;

Με βάση κάποια εισοδηματικά κριτήρια καθώς και οι δικαιούχοι καρτών νοσηλείας, πάσχοντες με κοιλιοκάκη δικαιούνται συγκεκριμένη ποσότητα αλεύρι χωρίς γλουτένη κάθε δύο μήνες. Η συνταγή ετοιμάζεται από τον διατροφολόγο του νοσοκομείου νοουμένου ότι υπάρχει διάγνωση της νόσου μέσω βιοψίας του λεπτού εντέρου. Η παραλαβή των αλεύρων γίνεται από τα φαρμακεία του νοσοκομείου ή και των εξωτερικών ιατρείων.

Υπάρχει διαδικασία όπου οι αρένες μπορούν να απαλλαχτούν από τη στρατιωτική τους θητεία. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθύνεστε στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς.

Τι γίνεται με τα καλλυντικά, οδοντόκρεμες, σαμπουάν κλπ;

Τα καλλυντικά που εισέρχονται στο στόμα μας, π.χ. οδοντόκρεμα, στοματικό διάλυμά, κοκκινάδι θα πρέπει να ελέγχονται προτού χρησιμοποιηθούν. Λόγω του ότι πολλά από τα συστατικά τους δεν είναι κατανοητά στους απλούς ανθρώπους καλό είναι να επικοινωνούμε με τις εταιρείες για επιβεβαίωση. Σε πολλές περιπτώσεις οι επίσημες ιστοσελίδες των εταιρειών δίνουν πληροφόρηση κατά πόσον ένα προϊόν είναι χωρίς γλουτένη ή όχι.

Ζωή χωρίς γλουτένη